Kanadalı bilim insanları, kozmik verileri analiz etme biçimimizi kökten değiştirecek bir yapay zekâ aracı geliştirdi. Yeni sistem sayesinde, evrenin yapısını bir dizüstü bilgisayarda saniyeler içinde simüle etmek mümkün hale geldi.
Evreni haritalamak artık yalnızca teleskoplarla gökyüzüne bakmak anlamına gelmiyor. Günümüzde astronomlar, milyarlarca galaksiden gelen ışığı analiz ederek trilyonlarca veri noktasını işliyor. Ancak bu veri bolluğu, DESI (Karanlık Enerji Spektroskopik Aracı) ve ESA’nın Euclid misyonu gibi büyük projelerde hesaplama gücünün sınırlarını zorluyor.
İşte bu noktada, Waterloo Üniversitesi’nden fizikçi Dr. Marco Bonici liderliğindeki uluslararası ekip devreye girdi. Bilim insanları, veri analizinde devrim yaratabilecek bir yapay zekâ aracı geliştirdi: Effort.jl. 
Bin Kat Hızlı Yapay Zekâ: Effort.jl
Effort.jl, evrenin büyük ölçekli yapısını modelleyen kozmolojik simülasyonların davranışını taklit eden bir “emülatör”.
Ekip, bu aracı Julia programlama diliyle geliştirdi — hız olarak C seviyesinde, kullanım kolaylığı açısından ise Python’a benzer.
Journal of Cosmology and Astroparticle Physics (JCAP) dergisinde yayımlanan makaleye göre, Effort.jl geleneksel yöntemlerden yaklaşık bin kat daha hızlı çalışıyor ve neredeyse kusursuz doğruluk sunuyor.
Normalde süper bilgisayarlarda günler süren EFTofLSS hesaplamaları, Effort.jl sayesinde mikrosaniyeler içinde tamamlanabiliyor.
Bilimsel Doğrulukla Yapay Zekâ Hızı Birleşti
Effort.jl, galaksilerin evrende nasıl kümelendiğini gösteren galaksi güç spektrumunu simüle ediyor — bu, evrenin istatistiksel “parmak izi” olarak tanımlanıyor.
Araç, fizik tabanlı ön işlemeyle yapay zekâyı birleştiriyor. Bu sayede hem bilimsel olarak yorumlanabilir hem de olağanüstü hızlı sonuçlar üretebiliyor.
Ekip, tek işlemci çekirdeğinde 15 mikrosaniyede hesaplama, dizüstü bilgisayarda ise 10 dakikada tam Bayesian analizi elde edebildiğini belirtiyor. Aynı analiz, geleneksel yöntemlerle süper bilgisayar kümelerinde saatlerce sürüyordu.
Kozmolojide Yeni Dönem Başlıyor
Effort.jl, hem PT-Challenge adlı sahte evren simülasyonlarında hem de BOSS gözlem verilerinde test edildi. Sonuçlar, mevcut yazılımlarla istatistiksel olarak aynı doğrulukta, ancak çok daha kısa sürede elde edildi.
Araştırma ekibi ayrıca sembolik regresyon kullanarak bazı karmaşık denklemleri sadeleştirdi ve hesaplama süresini 150 mikrosaniyeden 200 nanosaniyeye kadar düşürdü.
Bu gelişme, karanlık enerji teorilerinin test edilmesi, evrenin genişleme hızının ve karanlık maddenin dağılımının daha hassas biçimde ölçülmesi gibi alanlarda devrim yaratabilir.
Açık Bilim Hamlesi
Effort.jl, GitHub’da açık kaynak (MIT lisansı) olarak yayımlandı. Kodlar, belgeler ve örnek veri setleri tüm araştırmacıların erişimine açık.
Ekip, bu adımla yalnızca kozmolojiye değil; kuantum malzemeler, iklim modelleme, plazma fiziği ve tıp görüntüleme gibi alanlara da katkı sağlamayı hedefliyor.
